Tại hội thi Khoa học - Kỹ thuật quốc tế INTEL – ISEF 2015 diễn ra từ ngày 9 đến 15-5, tại Hoa Kỳ, đề tài “Nghiên cứu tác dụng của Insulin qua đường nhỏ mũi đến trí nhớ không gian và khả năng điều chỉnh nhận thức ở chuột” của Trần Minh Hiếu và Lê Hoàng Nhất, học sinh Trường THPT chuyên Lam Sơn (Thanh Hóa) được Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ trao giải đặc biệt.

Trần Minh Hiếu và Lê Hoàng Nhất vốn học, chơi thân với nhau từ nhỏ, hiện cùng theo học tại Trường THPT chuyên Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Bố, mẹ ủng hộ, lại được cô giáo dạy môn Sinh học Trịnh Thị Lan Anh vun đắp ý tưởng sáng tạo, khích lệ niềm đam mê nghiên cứu khoa học trong học sinh nên Hiếu và Nhất quyết tâm theo đuổi thực hiện đề tài “Nghiên cứu tác dụng của Insulin qua đường nhỏ mũi đến trí nhớ không gian và khả năng điều chỉnh nhận thức ở chuột”.

Mày mò, tỉ mỉ làm mê lộ nước, chọn chuột nhắt trắng, giống chuột dễ nuôi, ít mầm bệnh, dễ tạo ra dòng thuần chủng để thí nghiệm; nhất là được Trung tâm kiểm nghiệm thuộc Sở Y tế Thanh Hóa tạo điều kiện về trang thiết bị, dụng cụ, phòng thí nghiệm phục vụ hoạt động nghiên cứu; cố vấn khoa học TS, BS Nguyễn Minh Núi chỉ bảo, giúp đỡ tận tình, Hiếu và Nhất triển khai thí nghiệm nhỏ Insulin qua mũi các con chuột bạch và nhỏ nước muối sinh lý qua mũi nhóm chuột bạch khác làm đối chứng. Nhóm nghiên cứu thả chuột bơi trong mê lộ nước để chúng vượt qua vùng nước sâu tới đảo và tìm đảo khi di chuyển đảo tới vị trí khác; sử dụng máy đo đường huyết, máy tính cài phần mềm có khả năng ghi hình, đo thời gian, quãng đường bơi zích zắc một cách chính xác để so sánh.

Kết quả cho thấy chuột nhỏ Insulin có thời gian bơi, quãng đường bơi đến đảo ngắn hơn so với chuột đối chứng. Khi hòn đảo bị dỡ bỏ, nhóm chuột nhỏ Insulin ở lại vị trí đảo cũ ngắn hơn và tìm ra hòn đảo ở vị trí mới nhanh hơn so với nhóm chuột đối chứng. Kết quả kiểm tra nồng độ đường trong máu ngoại vi cho thấy nhỏ Insulin qua đường mũi không ảnh hưởng đến đường huyết. Hơn nữa, khi nhỏ qua đường mũi, Insulin có thể được vận chuyển trực tiếp đến não, không cần đến biện pháp xâm nhập nghiêm trọng. Theo đó, Insulin có tác dụng hình thành trí nhớ không gian nhanh hơn, tăng khả năng xóa bỏ trí nhớ không gian cũ, thúc đẩy hình thành trí nhớ không gian mới, giúp điều chỉnh nhận thức, khả năng thích nghi khi môi trường thay đổi.

Theo cô giáo Trịnh Thị Lan Anh, thực hiện theo nhóm có ý nghĩa quan trọng, dẫn tới thành công trong hoạt động nghiên cứu khoa học của hai học sinh. Quy chế hội thi cho phép được nhờ cố vấn khoa học, nhưng ngay khi xem tài liệu do Nhất dịch, TS, BS Nguyễn Minh Núi đã khâm phục vốn tiếng Anh của các thành viên tham gia thực hiện đề tài; đặc biệt phương pháp mới cùng tính thực tiễn trong nghiên cứu tính năng của Insulin. Quá trình thực hiện đề tài, kiến thức, vốn hiểu biết, kinh nghiệm của mỗi thành viên có vai trò tương hỗ, bổ trợ nhau trong hoạt động nghiên cứu khoa học ứng dụng. Các thành viên tham gia đề tài phân tích: Từ trước đến nay, nhiều người cho rằng Insulin chỉ có tác dụng đến quá trình chuyển hóa các chất để cân bằng nội môi, làm giảm đường máu do kích thích đến tất cả các tế bào trong cơ thể, (trừ tế bào não) để hấp thu glucose từ máu. Một số nghiên cứu gần đây cho thấy Insulin có thể đóng vai trò quan trọng trong cơ chế hình thành trí nhớ nhưng chưa có nghiên cứu nào về tác dụng của Insulin đến việc xóa bỏ trí nhớ cũ-cơ sở để hình thành trí nhớ mới.

Tại vòng chung kết Hội thi Khoa học - Kỹ thuật quốc tế, các thành viên trong hội đồng giám khảo và chuyên gia đánh giá, kết quả nghiên cứu trí nhớ không gian qua thực hiện đề tài của hai học sinh trường THPT chuyên Lam Sơn cùng cố vấn cho nhận thức mới: Insulin có tác dụng đến việc xóa bỏ trí nhớ không gian cũ - cơ sở để hình thành trí nhớ không gian mới, giúp động vật điều chỉnh nhận thức, thích ứng nhanh hơn khi môi trường sống thay đổi. Đưa Insulin qua mũi dễ thực hiện, có hiệu quả cao mà không ảnh hưởng đến đường huyết. Điểm sáng của đề tài là thiết lập quy trình nghiên cứu mới đánh giá được tác dụng của Insulin đến trí nhớ không gian; tìm ra được con đường mới đưa Insulin vào não nhanh chóng, đơn giản, dễ làm. Kết quả nghiên cứu bổ sung những hiểu biết về tác dụng của Insulin trong việc hình thành trí nhớ không gian; tạo cơ sở khoa học và mở ra hướng đi mới, biện pháp đơn giản cho việc sử dụng Insulin trong điều trị các bệnh liên quan đến trí nhớ; phòng, chống bệnh suy giảm trí nhớ hiện có xu hướng gia tăng ở con người.

Theo Ban Giám hiệu trường THPT chuyên Lam Sơn: INTEL - ISEF là hội thi nghiên cứu khoa học lớn nhất hành tinh dành cho học sinh trung học nhằm khuyến khích học sinh đam mê khám phá, phát triển các sáng kiến, góp phần thay đổi cách thức học tập, làm việc, cải thiện, nâng cao chất lượng cuộc sống. Thành tích đạt được xuất phát từ nỗ lực rất lớn của thầy, trò trong quá trình dạy và học, thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học ở Trường THPT chuyên Lam Sơn nói riêng, trong các trường THPT nói chung. Đây là tiền đề quan trọng để Việt Nam từng bước nâng chất lượng công tác nghiên cứu khoa học; tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện hoạt động giáo dục - đào tạo, vươn lên giành nhiều thành tựu mới trong thời đại kinh tế tri thức.

Nguồn: NASATI, ngày 25/5/2015.