Để cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững, TS. Lê Văn Bảnh, cục trưởng Cục chế biến nông, lâm, thủy sản và nghề muối (Bộ NN&PTNT) đề nghị một số giải pháp về thương mại và chế biến nông, lâm, thủy sản. Xin giới thiệu một số giải pháp tiêu biểu của TS. Lê Văn Bảnh.
Tổ chức liên kết sản xuất theo chuỗi từ sản xuất nguyên liệu đến chế biến, tiêu thụ
Cần thực hiện “liên kết ngang” giữa các hộ nông dân, hình thành các vùng nguyên liệu lớn, cùng trà, cùng giống chất lượng cao; tổ chức, hình thành các “liên kết dọc” gắn doanh nghiệp với nông dân.
Trên cơ sở liên kết sản xuất, giảm thiểu đầu mối trung gian, tổ chức hệ thống kiểm tra, giám sát an toàn thực phẩm theo chuỗi sản xuất sản phẩm theo từng khâu.
Thực hành sản xuất nông nghiệp có chứng chỉ, đưa tỷ lệ diện tích các vùng sản xuất nông sản hàng hóa được cấp chứng nhận VietGAP, GlobalGAP và các chứng chỉ khác (ASC, 4C, RainForest...).
Tiếp tục đẩy mạnh dồn điền đổi thửa, tích tụ ruộng đất, đồng bộ với việc cải tạo đồng ruộng, đầu tư kết cấu hạ tầng. Tăng cường công tác khuyến nông để nhân rộng các mô hình sản xuất tiên tiến.
Giảm tổn thất sau thu hoạch
Triển khai có hiệu quả Quyết định số 68 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế, chính sách giảm tổn thất trong sản xuất nông nghiệp, nhằm đạt mục tiêu đến năm 2020 giảm 50% mức tổn thất trong sản xuất nông nghiệp so với hiện tại.
Nâng cao chất lượng, chuyển dịch cơ cấu sản phẩm phù hợp với nhu cầu thị trường
Trên cơ sở thị trường, đầu tư, đổi mới công nghệ chế biến, chuyển dịch cơ cấu sản phẩm theo hướng chế biến sâu, chế biến tinh, nâng cao chất lượng và tỷ trọng các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Xây dựng và tổ chức thực hiện các quy trình sản xuất tiên tiến đối với từng loại sản phẩm, bảo đảm chất lượng, giảm tỷ lệ tiêu hao vật tư, nguyên liệu và quản lý tốt an toàn vệ sinh thực phẩm.
Rà soát lại hệ thống chế biến công nghiệp, loại bỏ những doanh nghiệp có quy mô quá nhỏ, trình độ công nghệ lạc hậu, không bảo đảm các điều kiện theo Quy chuẩn kỹ thuật về an toàn thực phẩm và xử lý môi trường. Cải thiện hình thức bao bì, mẫu mã, đóng gói gạo thương phẩm chất lượng cao tiêu thụ nội địa.
Sử dụng có hiệu quả phế phụ phẩm, phát triển công nghiệp hỗ trợ
Đầu tư công nghệ, thiết bị nhằm xử lý và tận dụng triệt để các phế phụ phẩm nông nghiệp, tạo sản phẩm có giá trị gia tăng cao, như:
1. Trong sản xuất lúa, gạo chú ý chế biến các sản phẩm sau gạo; phế phụ phẩm (trấu, cám) trong xay xát lúa, gạo được chế biến thành các sản phẩm có giá trị, như củi trấu, trấu viên, ván ép, dầu cám, thức ăn chăn nuôi... góp phần bảo vệ môi trường; sử dụng rơm để làm nấm rơm; đóng bánh làm thức ăn chăn nuôi, làm chất đốt; làm phân hữu cơ...
2. Trong chế biến thủy sản, cần đầu tư công nghệ hiện đại để sản xuất các chế phẩm có giá trị gia tăng sử dụng trong các ngành thực phẩm và phi thực phẩm, như calci hoạt tính, bột cá, dầu cá, bột đạm thủy phân, các chất có hoạt tính sinh học cao...
3. Trong chế biến gỗ, cần tận dụng triệt để củi cành ngọn, mùn cưa... tạo các viên ép làm chất đốt, tinh dầu; phát triển công nghiệp hỗ trợ sản xuất các phụ tùng, linh kiện lắp ráp đồ gỗ, nâng cao trình độ thiết kế mẫu sản phẩm...
4. Trong sản xuất muối, cần tận thu các sản phẩm phụ (thạch cao; nước ót) để nâng cao hiệu quả sản xuất và góp phần bảo vệ môi trường.
Chính sách hỗ trợ phát triển thị trường
Triển khai sớm một số thương hiệu quốc gia gắn với các sản phẩm chủ lực trên cơ sở triển khai đồng bộ các hoạt động nâng cao chất lượng sản phẩm đáp ứng đúng, đủ tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và quốc tế.
Hỗ trợ và khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng thương hiệu sản phẩm và từng bước nâng cao khả năng cạnh tranh của sản phẩm gắn với thương hiệu.
Tháo gỡ vướng mắc về cơ chế, chính sách
Xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, tạo hành lang pháp lý cho hoạt động của từng ngành hàng.
Về quản lý đất đai, đơn giản hóa, minh bạch các thủ tục cho thuê, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, tạo điều kiện tích tụ, hình thành các vùng nguyên liệu tập trung phục vụ công nghiệp chế biến; xây dựng các quy định cụ thể, cơ chế để nông dân được góp vốn cổ phần vào doanh nghiệp bằng giá trị quyền sử dụng đất; ưu tiên cấp đất, bảo đảm các điều kiện về hạ tầng để thu hút các doanh nghiệp chế biến sâu sản phẩm vào các cụm công nghiệp, nhất là các dự án đầu tư vào chế biến sâu sản phẩm, cụm liên hoàn sấy - bảo quản - chế biến công nghiệp giảm tổn thất sau thu hoạch.
Đối với đầu tư cho nông nghiệp, tăng cường đầu tư của Nhà nước và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư cho lĩnh vực thương mại, chế biến nông, lâm, thủy sản; xây dựng các cơ chế, chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào chế biến sâu, chế biến phế phụ phẩm, hợp tác liên kết sản xuất với nông dân, bảo đảm có vùng nguyên liệu ổn định và phát triển bền vững.
Chính sách thuế và tín dụng cần sửa đổi áp dụng các mức thuế phù hợp với các doanh nghiệp đầu tư vào thương mại, chế biến nông, lâm, thủy sản; điều chỉnh lãi suất vốn vay đầu tư phát triển ở mức phù hợp theo như các nước tiên tiến trên thế giới, ưu tiên các doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu sản phẩm nông nghiệp.
Về khoa học và công nghệ, cần ưu tiên bố trí vốn cho các lĩnh vực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, thiết bị bảo quản giảm tổn thất sau thu hoạch; xã hội hóa công tác nghiên cứu khoa học, khuyến khích các cơ sở nghiên cứu hợp tác với các doanh nghiệp thực hiện các đề tài có tính ứng dụng cao, gắn kết quả nghiên cứu với sản phẩm cuối cùng; hình thành các doanh nghiệp “đầu tàu” và doanh nghiệp vệ tinh, trên cơ sở đó, tập trung hỗ trợ đầu tư để đổi mới công nghệ và thiết bị cho các doanh nghiệp thật sự có năng lực và hiệu quả; ngân sách nhà nước hỗ trợ kinh phí cho tổ chức, cá nhân mua công nghệ sản xuất các sản phẩm có giá trị gia tăng cao.
Nguồn: KHPTO