Từ giữa thập kỷ 60 của thế kỷ trước, ở miền bắc có phong trào làm cánh đồng một ha đạt năm tấn thóc với các giống lúa địa phơng.
Ngày nay, phong trào xây dựng cánh đồng lúa mẫu lớn (CÐML) thực hiện bởi bà con nông dân Nam Bộ đang nở rộ, mặc dầu mới thực hiện mấy năm nay. Có thể thấy ngay rằng phong trào này đáp ứng yêu cầu nâng cao hiệu quả sản xuất lúa vừa để tăng thu nhập cho bà con nông dân, vừa để thoát ra khỏi tình trạng sản xuất lúa bằng mọi giá trong khi ta có gạo xuất khẩu năm sau luôn cao hơn năm trước, và năm 2011, vượt bảy triệu tấn.
Diện tích các mô hình CÐML tiêu biểu hàng nghìn ha ở nhiều tỉnh trong vùng như An Giang; Ðồng Tháp, Long An; TP Cần Thơ, Hậu Giang, Tây Ninh; nhất là ở Sóc Trăng với giống ST5 trên diện tích gần 20 nghìn ha, cánh đồng dùng giống lúa kháng mặn OM6976 trên 20 nghìn ha. Nhiều giống lúa cao sản cực sớm dưới 90 ngày cũng được giới thiệu vào sản xuất, không chỉ những giống OMCS từ Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long, mà còn từ nhiều cơ quan khác, như từ Ðại học Cần Thơ có MTL631, MTL740..., từ Viện Nghiên cứu Cây lương thực có P6 đột biến...
Theo Cục Trồng trọt Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn: "Xây dựng mô hình cánh đồng mẫu lớn" là bước một; bước hai sẽ "Xây dựng vùng nguyên liệu xuất khẩu"; bước ba "Vùng nguyên liệu xuất khẩu sản xuất theo VietGAP". Có nhiều quy định khá cụ thể, như sản xuất lúa trên CÐML sử dụng giống lúa xác nhận; cơ giới hóa làm đất 100%; gieo sạ hàng đồng loạt; bón phân cân đối; dùng thuốc bảo vệ thực vật chế phẩm sinh học, dùng thuốc hóa học khi thật cần thiết; cơ giới hóa thu hoạch 100%; phơi sấy đạt yêu cầu. Thực hiện đầy đủ những quy định trên sẽ đưa quy trình công nghệ sản xuất lúa hàng hóa lên tầm cao mới, như quy trình gọi tắt là "Ba không": không còn cúi cấy mà dùng máy cấy và dụng cụ sạ lúa theo hàng; không gặt bằng tay mà dùng máy gặt đập liên hợp và máy gặt rải hàng; không phơi lúa mà sấy.
Lợi ích của người nông dân được quan tâm. Ngay những năm đầu xây dựng CÐML, ngoài các chương trình tập huấn do tổ chức khuyến nông của Trung tâm Khuyến nông quốc gia thực hiện, bà con nông dân còn nhận được sự hỗ trợ phần nào về phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, tiền vận chuyển đến kho của một số công ty, tiền lưu kho, như Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang, Công ty xuất nhập khẩu An Giang, Công ty Lương thực An Giang, Công ty cổ phần phân bón Ðầu Trâu Bình Ðiền...
Công ty cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang đang thực hiện chương trình cung ứng đầu vào và bao tiêu đầu ra cùng với "nhịp cầu nhà nông"; vừa khởi công xây dựng Nhà máy chế biến gạo Thoại Sơn có công suất 200 nghìn tấn gạo/năm và các nhà máy chế biến gạo Vĩnh Hưng, Long An. Nông dân trồng lúa ở đồng bằng sông Cửu Long, cũng như cả nước sẽ rất vui nếu sau này chỉ phải lo sản xuất lúa đến gặt, còn doanh nghiệp lo các khâu sấy lúa, lưu kho, chế biến và tiếp thị. Nước bạn Ma-lai-xi-a đã làm được việc này. Trong một cuộc tham quan ở Ma-lai-xi-a, chúng tôi đã quan sát từ khâu gặt lúa bằng máy, chuyển về kho của công ty, bà con nông dân không phải chờ lâu đã nhận được kết quả phân tích độ sạch, độ ẩm của lúa và nhận tiền bán lúa ướt qua ATM. Khi mua gạo ăn, người đã bán lúa được giảm giá 40%.
Trình độ và mức độ công nghiệp hóa và hiện đại hóa cần được nâng cao. Trong phạm vi cả nước, hiện chúng ta có hai đơn vị lớn nghiên cứu về lúa đã đạt được nhiều thành tựu phục vụ sản xuất lúa là Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long và Viện Nghiên cứu Cây lương thực ở Hải Dương, đều thuộc hệ thống Viện Khoa học kỹ thuật nông nghiệp Việt Nam. Ðến nay, Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long mới làm được việc này trên 200 ha nhân giống lúa được khoảng 30-40%. Chúng tôi chúc hai viện này sẽ đạt 100% CNH và HÐH sản xuất lúa trong một ngày gần đây, và nhanh chóng trở thành điểm đột phá hướng tới nền nông nghiệp hiện đại, công nghệ thật sự, áp dụng có hiệu quả cao công nghệ sinh học bao gồm công nghệ di truyền chuyển nạp gien tạo giống mới; công nghệ thông tin, bao gồm điều khiển học trong sử dụng các máy nông nghiệp tự động...
Nguồn: "Báo NDĐT", 8/2/2012