Ngày 22/11/2016, Quốc hội khoá XIV, tại Kỳ họp thứ 2, đã thông qua chủ trương dừng thực hiện Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận (Dự án). Ngay sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết dừng Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận với 92% phiếu thuận, chiều 22/11, Văn phòng Chính phủ đã tổ chức họp báo công bố nguyên nhân dẫn đến quyết định trên.
Chủ trì buổi họp báo có các đồng chí: Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, người phát ngôn của Chính phủ Mai Tiến Dũng; Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn; Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Đỗ Mạnh Hùng; Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Công Tạc; Thứ trưởng Bộ Công thương Hoàng Quốc Vượng.
Tham dự buổi Họp báo còn có các đồng chí lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Ngoại giao; lãnh đạo UBND tỉnh Ninh Thuận; lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam; đại diện Đại sứ quán Nhật Bản và đại diện Đại sứ quán Liên bang Nga tại Việt Nam.
- Dừng thực hiện Dự án vì điều kiện kinh tế đất nước
Theo Bộ trưởng - Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư từ tháng 11/2009. Dự án này gồm 2 nhà máy với công suất khoảng 2.000MW/nhà máy để cung cấp điện cho hệ thống điện quốc gia.
Tính đến thời điểm hiện tại, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã hoàn thành và trình Thủ tướng hồ sơ phê duyệt địa điểm và báo cáo nghiên cứu khả thi của Dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1; báo cáo nghiên cứu khả thi của Dự án Ninh Thuận 2 đã được tư vấn quốc tế bổ sung, hoàn thiện và nộp cho EVN để thẩm tra. Hệ thống cấp điện phục vụ thi công nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và văn phòng làm việc của Ban Quản lý dự án hiện đang trong giai đoạn xây dựng, hoàn thiện.
Bên cạnh đó, Dự án di dân tái định cư các Dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận do UBND tỉnh Ninh Thuận làm chủ đầu tư đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong tháng 6/2015; đã hoàn thành công tác khảo sát, thiết kế các khu tái định cư.
Đặc biệt, từ năm 2010, Bộ Giáo dục và Đào tạo cử 381 sinh viên đi học các chuyên ngành liên quan đến điện hạt nhân tại các trường đại học của Liên bang Nga; thực hiện 242 lượt thực tập nước ngoài 03 tháng cho giáo viên, giảng viên các trường đại học về điện hạt nhân. Ngoài ra, EVN đã cử 31 sinh viên đi học các chuyên ngành liên quan đến điện hạt nhân ở Liên bang Nga, Pháp và 33 kỹ sư đi đào tạo cán bộ khung vận hành nhà máy tại Nhật Bản.
Theo Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, việc dừng Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được xem xét kỹ lưỡng, căn cứ trên cơ sở pháp luật.
Bộ trưởng Mai Tiến Dũng khẳng định công nghệ hạt nhân của Liên bang Nga và Nhật Bản dự kiến sử dụng cho dự án đều là công nghệ tiên tiến nhất và có mức độ an toàn rất cao.
Việc dừng thực hiện Dự án không phải với lý do công nghệ mà là do điều kiện kinh tế nước ta hiện nay. Tình hình phát triển kinh tế vĩ mô của Việt Nam hiện có nhiều thay đổi so với thời điểm quyết định chủ trương đầu tư Dự án, dư địa về tiết kiệm điện còn nhiều, khả năng liên kết lưới điện khu vực để trao đổi mua bán điện với các nước láng giềng dự kiến sẽ tăng cường trong thời gian tới và đặc biệt, tiềm năng sử dụng các dạng năng lượng tái tạo như gió, mặt trời trở nên khả thi về kinh tế do giá thành sản xuất điện từ các dạng năng lượng này đã giảm đáng kể trong giai đoạn 5 năm qua. Mặt khác, nước ta đang cần nguồn vốn lớn để đầu tư phát triển các dự án cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại để tạo động lực cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước cũng như nguồn vốn để giải quyết các vấn đề do biến đổi khí hậu gây ra, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.
- Không lãng phí nguồn lực đã có
Khẳng định việc dừng thực hiện Dự án không làm ảnh hưởng đến an ninh cung ứng điện do có thể bổ sung các loại hình nguồn điện khác trong hệ thống như các nguồn nhiệt điện than, nguồn điện từ năng lượng tái tạo, nguồn điện sử dụng khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) cũng như xem xét biện pháp tăng cường mua điện từ các nước láng giềng, nhất là từ CHDCND Lào, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng đã thông tin về các giải pháp, hướng xử lý khi dừng thực hiện Dự án.
Cụ thể, giai đoạn đến năm 2030, Chính phủ sẽ xem xét đầu tư thay thế các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận bằng các nhà máy nhiệt điện than có công nghệ tiên tiến, hiện đại, thân thiện với môi trường và các nhà máy tua bin khí sử dụng LNG nhập khẩu với tổng công suất khoảng 6.000 MW bảo đảm thay thế sản lượng điện sản xuất của các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2.
Giai đoạn sau 2030, tiếp tục phát triển hợp lý các nguồn nhiệt điện than và LNG nhập khẩu, xem xét đẩy mạnh phát triển nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời, đẩy mạnh việc thực hiện các biện pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả thông qua tái cơ cấu kinh tế hướng đến các ngành sản xuất xanh có công nghệ thân thiện, tiết kiệm năng lượng, tăng cường liên kết lưới điện và hợp tác mua bán điện với các nước láng giềng.
Trong thời gian tới, Chính phủ sẽ chỉ đạo thực hiện các biện pháp nhằm sử dụng tối đa, có hiệu quả đối với các cơ sở hạ tầng đã thực hiện đầu tư thuộc phạm vi Dự án để phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Nguồn nhân lực điện hạt nhân hiện đang được đào tạo tại Liên bang Nga và Nhật Bản sẽ tiếp tục được đào tạo để hoàn thành tốt nghiệp với thiện chí của Chính phủ Nga và Nhật Bản sẽ tiếp tục hỗ trợ đào tạo cho các sinh viên đến khi tốt nghiệp. Đây là nguồn nhân lực được đào tạo bài bản có thể sử dụng trong lĩnh vực ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình cũng như trong các nhà máy nhiệt điện và các Ban quản lý dự án nhà máy nhiệt điện của EVN.
Đối với chi phí đã thực hiện của các Bộ, ngành và địa phương liên quan đến Dự án, Chính phủ sẽ chỉ đạo tổng hợp để giải quyết theo thẩm quyền. Đồng thời, Chính phủ cũng sẽ bàn với Chính phủ Liên bang Nga và Nhật Bản để sử dụng các kết quả đã đạt được trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư các Dự án. Theo ông Mai Tiến Dũng, ý định dừng Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được Chính phủ Việt Nam trao đổi tới đối tác Nga và Nhật Bản cùng thời điểm báo cáo Quốc hội.
"Mặc dù các đối tác đều bày tỏ sự đáng tiếc về việc dừng thực hiện Dự án với nhiều kết quả đã đạt được, song về cơ bản các đối tác đều thể hiện quan hệ hữu nghị, cảm thông và tôn trọng quyết định của Việt Nam", ông Dũng cho biết. Hai nước bày tỏ mong muốn tăng cường hợp tác, hỗ trợ Việt Nam một số lĩnh vực phát triển kết cấu hạ tầng, thay thế cho đầu tư các nhà máy điện hạt nhân. “Việc dừng Dự án không làm ảnh hưởng quan hệ đối tác chiến lược toàn diện với Nga và quan hệ đối tác sâu rộng với Nhật Bản”, ông Mai Tiến Dũng nhấn mạnh.
Trong thời gian tới, để thay thế cho hợp tác đầu tư xây dựng các nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2, Chính phủ Việt Nam sẽ tiếp tục trao đổi với Chính phủ Liên bang Nga và Nhật Bản về hợp tác thực hiện các dự án trong các lĩnh vực kết cấu hạ tầng, kinh tế, thương mại… mà các doanh nghiệp của Liên bang Nga và Nhật Bản có thế mạnh, đồng thời phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Chính phủ tiếp tục quan tâm đến việc phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Ninh Thuận, có giải pháp để sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất đã đầu tư tại Ninh Thuận khi dừng Dự án.
Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN, ngày 23/11/2016.