Phòng chống, xử lý mối mọt có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong công tác quản lý, bảo vệ an toàn các tuyến đê. Bởi lẽ khi mối đã làm tổ thì rất khó diệt mà tổ mối lại không dễ phát hiện bằng mắt thường, do vậy nhiều khi phát hiện ra thì thân đê đã bị xâm hại nghiêm trọng gây thẩm lậu, rò rỉ, mất an toàn vào mùa mưa bão. Đặc biệt khi có mưa lớn, các hang mối đào trong thân đê biến thành đường dẫn nước vào tạo xoáy ngầm bên trong là nguy cơ gây vỡ đê. Do đó, việc ứng dụng công nghệ ra-đa địa thám để phát hiện chính xác tổ mối, hố sụt ngầm giúp các cán bộ kỹ thuật đưa ra phương án khắc phục hữu hiệu nhất tránh được thảm họa do vỡ đê.

Trước đây để có thể phát hiện mối chân đê, người làm nhiệm vụ quản lý, bảo vệ đê phải phát quang cây cối, dò tìm những bất thường trên thân đê như vết lõm, ụ đất nổi hay hiện tượng mối bay ra khỏi tổ sau những cơn mưa giông đầu mùa. Do phương pháp thủ công nên tốn rất nhiều thời gian, công sức và đòi hỏi người thực hiện có trách nhiệm, tâm huyết, nhiều kinh nghiệm mới hiệu quả. Khi phát hiện tổ mối thì phải đào thân đê dò tìm đường mối đi để diệt, vừa lâu lại tốn kém chi phí lớn mà vẫn không diệt được mối tận gốc tiềm ẩn nguy cơ mối xuất hiện trở lại phá hoại thân đê. Công nghệ dò tìm mối bằng ra-đa địa thám do Viện Phòng trừ mối và bảo vệ công trình (Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam) nghiên cứu. Hệ thống ra-đa địa thám sử dụng trên địa bàn tỉnh ta được thiết kế đơn giản gồm: Máy phát điện, máy thu tín hiệu, ăng-ten thu phát, các thiết bị hiển thị kết nối với máy tính cá nhân. Ra-đa hoạt động trên nguyên lý lan truyền sóng điện từ trong đất và ghi nhận những tín hiệu phản xạ trong lòng đất bằng hình ảnh truyền qua ăng-ten có tần số 400MHz. Qua đó, toàn bộ thông tin của môi trường địa chất ở phía dưới như tính chất đất, những dị vật, hang hốc nằm dưới mặt đất được thể hiện qua màn hình máy tính với những chỉ số, hình khối rõ ràng giúp xác định chính xác khoang tổ mối và hố sụt ngầm bất thường, làm cơ sở đưa ra biện pháp khắc phục kịp thời. Tháng 8-2013, Chi cục đã phát hiện tại vị trí Km21+500 đến Km22+300 trên tuyến đê tả sông Đào thuộc địa phận huyện Nghĩa Hưng có 2 tổ mối lớn cùng 4 hố sụt ngầm liên tiếp nhau tạo thành khoảng trống lớn tới 1/3 thân đê ở cả phía đồng và phía sông trên suốt chiều dài 800m. Với sự xâm hại này chỉ cần một vài tác động nhỏ của mưa bão hoặc tác động cơ học trên mặt đê sẽ dẫn đến sụt lún, vỡ đê. Toàn bộ thực trạng về tổ mối và hố ngầm thu được qua hình ảnh vệ tinh của ra-đa địa thám được phân tích, đánh giá bằng phần mềm chuyên dụng Radan For Windows để đưa ra giải pháp khắc phục hiệu quả nhất. Theo đó, toàn bộ khu vực có sự cố được phát quang; phun thuốc diệt, phòng trừ mối vào khoang rỗng tổ mối và hố ngầm diệt triệt để ngăn chặn tình trạng mối quay trở lại. Sau đó tiến hành gia cố chân đê và bồi đắp lỗ hổng do mối ăn thủng bằng dung dịch vữa sét theo quy trình phun áp lực bảo đảm đồng đều về vật chất giữa lỗ hổng của tổ mối, hố ngầm và địa chất thân đê, tránh hiện tượng nứt, gẫy thân đê do biến động địa chất sau này. Kết quả xử lý thành công các tổ mối thân đê khu vực đê tả sông Đào thuộc địa phận huyện Nghĩa Hưng đã khẳng định những ưu thế vượt trội của công nghệ dò tìm tổ mối bằng ra-đa địa thám so với phương pháp thủ công trước đây.

Tuy nhiên để bảo đảm hiệu quả ứng dụng công nghệ mới và giải quyết triệt để tổ mối thân đê, cần có biện pháp phòng trừ mối cho khu vực xung quanh, đặc biệt ngăn chặn dứt điểm tình trạng đổ, chôn lấp rác thải ở chân đê tạo điều kiện, môi trường phát sinh mối. Theo cơ quan chuyên môn, cần tiến hành rà soát toàn bộ hệ thống đê sông trên địa bàn tỉnh và lặp lại theo chu kỳ từ 3-5 năm một lần, đồng thời tổ chức, diệt mối trước mùa sinh sản để ngăn chặn mối phát tán tổ mới thay cho cách dò tìm diệt mối theo tiến độ như hiện nay.

Nguồn: Khoa học phổ thông