Theo báo cáo của Liên hiệp quốc về các mục tiêu phát triển thiên niên kỷ năm 2012, thế giới vẫn còn khoảng 780 triệu người không tiếp cận được với nguồn nước sạch. Những diễn biến bất thường của thiên tai do biến đổi khí hậu với quy mô và cường độ ngày càng gia tăng đã và đang góp phần làm nguồn nước ngày càng trở nên suy thoái và cạn kiệt. Các nhà khoa học đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của sông Mê Công. Đây là con sông tạo điểm tựa mấu chốt cho các quốc gia Thái Lan, Việt Nam, Campuchia… tạo ra nguồn lương thực dồi dào. Việc hợp tác, chia sẻ sử dụng nguồn tài nguyên nước này là rất cần thiết để các bên cùng có lợi và duy trì, đảm bảo an ninh lương thực trong khu vực và thế giới.

     ĐBSCL, vùng hạ lưu cuối cùng của sông Mê Công trước khi đổ ra biển phụ thuộc vào hơn 80% tổng lượng nước ngọt hàng năm từ thượng nguồn. Các nhà khoa học lo lắng nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh nguồn nước sẽ gia tăng khi xem xét thêm tác động của biến đổi khí hậu, các dự án thủy điện và công trình khai thác nguồn nước ở thượng nguồn. Những năm gần đây, có dấu hiệu cho thấy tài nguyên nước ở ĐBSCL đang bị suy thoái cả về số lượng và chất lượng. Lũ thấp kết hợp với tình trạng không khí nóng làm nguồn nước hiếm hoi.
     Đó là một thực tế đang tác động mạnh đến sản xuất lúa và thủy sản ở ĐBSCL. Các nhà khoa học cho rằng, chúng ta cần tăng cường hợp tác với các quốc gia trong vùng để kêu gọi chia sẻ, hợp tác khai thác nguồn nước để cùng có lợi. Song, ĐBSCL cũng cần chủ động ứng phó với các “kịch bản” xảy ra trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng khốc liệt hơn. Trong đó, cần khai thác hợp lý và khôn ngoan hơn trong sản xuất lúa.
     Cụ thể với sản lượng trên 43 triệu tấn lúa (riêng ĐBSCL trên 24 triệu tấn), Việt Nam phải dành khoảng 1/3 sản lượng lúa, gạo để xuất khẩu. Áp lực phải tìm đối tác xuất khẩu gạo để “giải phóng” lúa hàng hóa trong dân ngày càng tăng. Hiện nay, hàng ngàn hécta lúa của ĐBSCL đã bị thiệt hại nặng nề, nhiều nơi mất trắng do nước mặn tràn vào. Theo Bộ NN-PTNT, vụ lúa hè thu ở khu vực ĐBSCL thường xuyên có khoảng 300.000ha lúa thiếu nước, bị khô hạn, làm suy giảm năng suất nghiêm trọng.
      Trong bối cảnh đó, mới đây các địa phương trong vùng lại lên kế hoạch sản xuất thêm khoảng 800.000ha lúa thu đông (lúa vụ 3), cao hơn mức khuyến cáo khoảng 200.000ha. Nhiều nhà khoa học đã lo lắng và cho rằng đây là kế hoạch thiếu khôn ngoan của các địa phương khi cố gắng chạy theo chỉ tiêu tăng sản lượng lương thực một cách không cần thiết, nhất là trong bối cảnh nguồn nước đã bị hạn hẹp, cần sử dụng một cách khôn ngoan.
     Thực tế, đã có lãnh đạo địa phương “xin” ý kiến Trung ương để luân chuyển một phần diện tích trồng lúa chuyển sang cây màu, vì thấy một số vùng trồng lúa chưa chắc đem lại hiệu quả cao hơn trồng màu! Nếu tập trung sản xuất lúa, tăng vụ, tăng diện tích một cách không khoa học, nguy cơ kiệt nước ngọt, “lũ mặn” từ biển Đông và biển Tây sẽ là hiểm họa luôn rình rập đối với vùng sản xuất lúa.
     Đã đến lúc cần đánh giá lại diện tích sản xuất lúa ở ĐBSCL một cách thiết thực hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Và Chính phủ cũng nên xem xét đến việc xây dựng các dự án trữ nước ngọt để phục vụ sản xuất và sinh hoạt của người dân.

Nguồn: "SGGP online", 30/3/2013