Ngày 28/6/2018, Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR) đã tổ chức Hội thảo công bố kết quả nghiên cứu “Đánh giá tác động của việc tăng thuế giá trị gia tăng (VAT) lên tổng thể nền kinh tế và phúc lợi hộ gia đình”.

Để đánh giá tác động của VAT, nhóm nghiên cứu sử dụng mô hình cân bằng tổng thể khả toán (GGE). Mô hình GGE trong nghiên cứu gồm 28 ngành nghề, 5 yếu tố sản xuất và 3 tổ chức (hộ gia đình, doanh nghiệp và Chính phủ). Hai kịch bản quan trọng được đưa ra là S1 (giống với dự thảo tăng VAT lên 1,2 lần của Bộ Tài chính) và S2 (áp dụng thuế suất VAT thống nhất là 10%).

Kịch bản S1 làm giảm 0,01% GDP thực tế, trong khi kịch bản S2 làm tăng 0,03% GDP. Tăng thu ngân sách khả quan trong kịch bản S1 với mức tăng 4,87%, gấp 2,5 lần so với kịch bản S2. Tuy nhiên, cả hai kịch bản đều làm giảm thu nhập cũng như chi tiêu của hộ gia đình. Kết quả nghiên cứu cho thấy kịch bản S1 có tác động tới hộ gia đình mạnh hơn S2. Cụ thể, S1 làm giảm chi tiêu 0,89% trong khi S2 giảm chi tiêu 0,32%. Số người nghèo tăng lên từ những người ở ngưỡng cận nghèo trong hai phương án lần lượt là 240 và 202 nghìn người.

Kết quả chính của nghiên cứu là tăng thuế không làm tăng sản lượng thực của nền kinh tế, nhưng lại làm giảm phúc lợi của tất cả các hộ gia đình. Do đó, nghiên cứu không đồng tình với đề xuất tăng thuế VAT của Bộ Tài chính đưa ra. Trong bối cảnh áp lực ngân sách tăng cao, Chính phủ nên nghĩ tới việc cải cách lại các loại thuế tài sản vì hiện nay tỷ lệ đóng góp của các loại thuế này vào ngân sách còn khiêm tốn. Tuy nhiên, do các loại thuế trực thu dễ gây cảm giác “đau đớn” cho người nộp thuế, cho nên trước khi tăng thuế, Chính phủ cần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thu chi ngân sách để có thể thuyết phục người dân.

Nguồn: Tạp chí KH&CN Việt Nam