Cây Sacha Inchi (Plukenetia volubilisL.) xuất xứ từ rừng mưa nhiệt đới Amazon, là cây thân leo bán gỗ, trồng 1 lần cho thu hoạch tới 15-20 năm. Một số nhà nghiên cứu tại Peru cho rằng năng suất hạt Sacha Inchi năm đầu thấp (0,7-1 tấn/ha), năm thứ 2 tăng lên 2-3 tấn/ha, từ năm thứ 3 năng suất ổn định hơn (3-4 tấn/ha), những vườn có chế độ dinh dưỡng cao, tưới tiêu nước hợp lý có thể thu trên 4 tấn từ 5-10 năm liên tục. Hạt sacha inchi rất tốt vì hàm lượng omega-3 cao (48%), omega-6 (33,5%) và omega 9 (9%), hàm lượng protein chiếm 27-33% trong hạt, khiến cho Sacha Inchi được mệnh danh là "siêu thực phẩm” của loài người. Việc chế biến ra các sản phẩm cao cấp (viên nang ω 3-6-9, bột protein, kẹo sôcola Sacha Inchi, trà Sacha Inchi, kem dưỡng da dưỡng tóc) từ hạt cây Sacha Inchi mang lợi ích cao cho sức khỏe đã được khẳng định bởi nhiều nhà khoa học trên thế giới. Lá cây có chứa lượng canxi rất lớn nếu sử dụng làm trà sẽ giúp bổ sung canxi rất tốt cho phụ nữ, người già và những người có nhu cầu bổ sung canxi cho cơ thể. Một nghiên cứu mới nhất đã cho thấy, loại cây này còn có hoạt chất giúp phòng, ngừa ung thư khá hiệu quả.

Để phục vụ cho việc trồng và phát triển cây Sacha inchi tại Việt Nam, kỹ sư Nguyễn Thị Bích Hồng, khoa Nông học thuộc Học viện Nông nghiệp Việt Nam cùng các cộng sự đã chủ trì đề tài khoa học cấp tỉnh “Nghiên cứu khả năng thích ứng xây dựng mô hình trồng cây Sacha inchi tại Thái Bình” mã số TB-CT/NN04/16-17. Sau hai năm nghiên cứu, ngày 16/12/2017, Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Thái Bình tổ chức nghiệm thu đề tài tại Hội trường tầng 5, Sở Khoa học và công nghệ Thái Bình.

Thành phần tham gia dự gồm TS. Hoàng Đăng Dũng, đại điện Ban Khoa học và Công nghệ, PGS.TS. Vũ Thị Thu Hiền Trưởng bộ môn Di truyền – Giống và nhóm nghiên cứu đề tại thuộc Học viện Nông nghiệp Việt Nam; đại diện Sở Khoa học và Công nghệ Thái Bình có ông Trần Thế Dũng, Phó giám đốc và các thành viên trong Hội đồng nghiệm thu tham dự.

Kỹ sư Nguyễn Thị Bích Hồng đại diện nhóm nghiên cứu đã trình bày báo cáo kết quả thực hiện đề tài “Nghiên cứu khả năng thích ứng xây dựng mô hình trồng cây Sacha inchi tại Thái Bình”, đặc biệt là hai mô hình trồng thực tiễn tại xã Cộng Hòa, huyện Hưng Hà và xã Quỳnh Mỹ, huyện Quỳnh Phụ.

-  Sacha Inchi là cây trồng lâu năm mới trồng lần đầu nên chưa có năng suất ổn định, nhóm nghiên cứu chỉ mới đánh giá khả năng thích ứng và mật đồ phù hợp nhất tại Thái Bình thông qua khả năng sinh trưởng, phát triển, khả năng nhiễm sâu bệnh và năng suất của cây Sacha Inchi thu giai đoạn đầu tiên như sau:

- Từ các mật độ trồng, nhận thấy tại mật độ: hàng cách hàng 2m – cây cách cây 1,5m (tương ứng là 3.333 cây/ha) sẽ có cho tỷ lệ đậu quả cao, hạt to mẩy, năng suất cá thể đợt thu đầu cao, và năng suất thực thu đợt đầu đạt 14,28 tạ/ha.

- Thời gian từ trồng đến khi ra hoa từ 110 – 126 ngày, từ trồng đến thu hoạch quả lần đầu là 238 - 250 ngày tùy thời điểm gieo hạt, thu chính vào tháng 5 - tháng 6, các tháng khác quả ra rải rác.

- Trong vườn trồng chưa xuất hiện bệnh, có phát hiện 5 loài côn trùng gây hại: sâu đục thân, sâu khoang, sâu róm ăn lá, sâu đục quả và nhện đỏ trích hút nhựa. Sâu róm và sâu đục quả gây hại nặng hơn ba loài kia, đồng thời cũng tìm được 8 loài thiên địch phát triển đồng hành với côn trùng gây hại nên có thể khai thác chúng, tạo thế cân bằng trong vườn trồng Sacha Inchi.

Về năng suất:

- Mật độ 1: cây giống, khoảng cách hàng và cây hơi dầy, chăm sóc thu hái khó khăn, tuy nhhiên cây cũng vẫn sinh trưởng phát triển tốt, cũng không gặp vấn đề gì về sâu bệnh, cây ra rất nhiều hoa, tuy nhiên do mật độ dầy, cây dễ bị che lẫn nhau nên số quả đậu giảm và số quả mẩy giảm. Năng suất thu đợt đầu đạt 12,99 tạ/ha tại Quỳnh Phụ và 11,5 tạ/ha ở Hưng Hà

- Mật độ 2: cây giống, chăm sóc, thu hái thuận tiện, cây sinh trưởng phát triển tốt, không xuất hiện sâu bệnh,  cây khép tán nhanh, nên ứng dụng để sản xuất ở nơi đất tốt. Năng suất thu đợt đầu đạt 11,99 tạ/ha tại Quỳnh Phụ và 12,5 tạ/ha ở Hưng Hà

- Mật độ 3: Với mật độ này, cây vẫn khép tán chậm vì khoảng cách cây vẫn thưa nên cũng gây lãng phí đất do đó mật độ này cũng chỉ sử dụng cho thí nghiệm chọn giống ở cơ quan nghiên cứu. Năng suất thu đợt đầu đạt 11,40 tạ/ha tại Quỳnh Phụ và 12,30 tạ/ha ở Hưng Hà

- Mật độ 4: chăm sóc, thu hái thuận tiện, cây sinh trưởng phát triển tốt sau 3 tháng cây  đã khép tán và bắt đầu cho ra hoa, kết quả. Năng suất thu đợt đầu đạt 12,3 tạ/ha ở Quỳnh Phụ và 12,77 tạ/ha ở Hưng Hà. Mật độ này phù hợp cho sản xuất ở nơi đất tốt trung bình thuận lợi tưới tiêu.

- Mật độ 5: cây giống, chăm sóc, thu hái thuận tiện, cây khép tán nhanh hơn, nên ứng dụng để sản xuất ở nơi đất tốt. Năng suất thu đợt đầu đạt 9,8 tạ/ha tại Quỳnh Phụ và 9,5 tạ/ha ở Hưng Hà

- Mật độ 6: Cây sinh trưởng mạnh, không xuất hiện sâu bệnh, nhưng lâu khép tán, lãng phí đất nên mật độ này chỉ sử dụng cho thí nghiệm chọn giống ở cơ quan nghiên cứu. Năng suất thu đợt đầu đạt 10,1 tạ/ha tại Quỳnh Phụ và 8,0 tạ/ha ở Hưng Hà

Sacha Inchi là cây trồng mới làm trên đất Thái Bình nên những kết luận chỉ phù hợp cho Thái Bình đồng thời do thời gian thực tập có hạn nên những kết luận trên chỉ kết luận cho cây 1 năm tuổi. Nhóm nghiên cứu đề nghị tiếp tục theo dõi, đánh giá để có những kết luận chính xác hơn và có cơ sở đưa ra quy trình kỹ thuật trồng tốt hơn trong trồng trọt, thu hoạch, chế biến các loại sản phẩm để nâng cao giá trị chuỗi sản phẩm thu từ cây mới này.

Đề tài được Hội đồng đánh giá, nghiệm thu đạt tốt và đề nghị nhóm nghiên cứu tiếp tục triển khai nghiên cứu thêm, đồng thời giới thiệu doanh nghiệp hợp tác để sớm đưa cây Sacha trở thành một loại cây trồng cho năng suất, chất lượng và thu nhập cao cho bà con nông dân.

Nguồn: Học viện nông nghiệp Việt Nam