Phương pháp sinh học xử lý quả cà phê tươi
4:40 CH,23/07/2020

Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu cà phê đứng đầu thế giới nhưng trên thực tế từ nhiều năm nay khâu xử lý chế biến ngay sau thu hoạch được đánh giá chưa thực sự tốt, có thể làm giảm chất lượng và hao hụt cà phê, chưa kể làm hao tổn tài nguyên nước khi xử lý và tăng gánh nặng môi trường. Trong đó, khâu xử lý quả cà phê tươi có ý nghĩa quyết định đến chất lượng hạt cà phê nhân nhưng vẫn còn chưa đảm bảo.

Với phương pháp ủ yếm khí quả cà phê tươi sử dụng 5 chủng vi sinh sống cộng sinh, thời gian xử lý giảm xuống 5-6 lần trong khi lượng nước cũng giảm xuống 10 lần so với cách ủ ướt thông thường mà người dân đang áp dụng. Đặc biệt, phương pháp xử lý cà phê tươi này không gây ra ô nhiễm thứ cấp cho môi trường mà vẫn đảm bảo được lượng đường trong nhân cà phê ở mức cao nhất và đem lại hương vị gần giống cà phê chồn.

-         Rút ngắn thời gian, tiết kiệm nước, bảo vệ môi trường

Hai phương pháp phổ biến nhất đang được sử dụng là xử lý khô và ướt. Ở quy mô lớn, phương pháp xử lý ướt sử dụng phổ biến hơn. Dù đã giảm thời gian xử lý từ 4-5 tuần xuống còn 20-36 giờ và không bị phụ thuộc vào thời tiết hay sân bãi nhưng phương pháp này lại bộc lộ điểm yếu là tốn quá nhiều nước, với khoảng 15.000 – 20.000 lít/tấn quả tươi, kéo theo đó là tốn điện.

Bên cạnh đó, việc xử lý bã và nước thải sau chế biến cà phê ướt là bài toán đau đầu với chính quyền về việc bảo vệ môi trường.

Xuất phát từ thực trạng đó, TS Nguyễn Văn Lạng và TS Bùi Văn Luận đã đưa ra phương pháp xử lý sinh học bằng vi sinh vật hữu hiệu cho quả cà phê.

Quả cà phê tươi sau khi thu được phân loại để loại bỏ những hạt kém chất lượng; Ủ yếm khí với vi sinh vật hữu hiệu (Effective Microorganisms - EM) để thúc quả chín mềm đều; Xát bóc vỏ thịt để thu về hạt cà phê thóc nhớt; Khử lớp nhớt của hạt cà phê bằng enzym; Rửa sạch và tách ráo nước hạt cà phê; Làm khô đến độ ẩm 12-13%; Xử lý qua máy tuyển màu để loại những nhân cà phê đen, sậm màu ảnh hưởng đến chất lượng, mùi vị sản phẩm; Đóng gói hút chân không nhân cà phê.

Điểm mấu chốt giúp tiết kiệm thời gian, nước cũng như nâng cao chất lượng cà phê nằm ở việc sử dụng vi sinh vật hữu hiệu (Effective Microorganisms - EM) trong quá trình ủ yếm khí. Từ 11 chủng vi sinh vật có nguồn gốc từ Nhật Bản, TS Nguyễn Văn Lạng và cộng sự đã tìm ra được 5 chủng vi sinh sống cộng sinh tốt nhất theo các tiêu chí phân hủy thịt vỏ nhanh nhất, không gây ảnh hưởng tới vỏ thóc, không ảnh hưởng tới chất lượng hạt cà phê, chi phí thấp, sử dụng ít nước nhất.

Điều khiến nhóm tác giả thích thú nhất là, sự tiết kiệm và hiệu quả. Cụ thể, để xử lý 1 tấn cà phê tươi, người dân chỉ cần khoảng 0,5-0,6kg men EM loại khô (hoặc 8-10 lít EM loại lỏng). “Quá trình phân hủy chất hữu cơ, chất xơ và đường của vỏ thịt quả cà phê diễn ra rất nhanh và mạnh mẽ, nhờ đó quả cà phê tươi sẽ trở nên mềm trong một thời gian rất ngắn, chỉ khoảng từ 1,5 - 3 giờ. Nhờ vậy, nồng độ đường của cà phê giữ được ở mức cao nhất, tạo điều kiện thuận lợi cho việc xát vỏ, thịt, khử lớp nhớt diễn ra nhanh hơn, mất khoảng khoảng 1-2,5 giờ, và chỉ cần dùng từ 1.300 - 2.500 lít nước/tấn quả tươi, so với cách làm truyền thống mất từ 20-36 giờ, và 15.000 - 20.000 lít nước/tấn quả tươi” – TS Nguyễn Văn Lạng cho biết.

-         Nâng cao chất lượng cà phê

Với phương pháp xử lý sinh học bằng vi sinh vật, hạt cà phê thu được cũng đạt chất lượng tốt với hương vị đặc biệt. Việc kết hợp sử dụng EM với mật độ 109 CFU/g trong bước ủ yếm khí và sử dụng enzym Peelzym và/hoặc enzym Viscozyme trong bước khử nhớt đã tạo nên môi trường và điều kiện lên men tương tự trong hệ tiêu hóa của loài chồn, giúp cà phê có hương vị ngon gần giống như cà phê chồn.

Bên cạnh đó, việc kết hợp EM và các enzym khiến chất thải hữu cơ, chất xơ và đường được phân hủy hoàn toàn và nhanh chóng, nước thải không có mùi hôi thối, không gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy, việc xử lý nước thải ở giai đoạn sau cũng đơn giản hơn. Nhóm nghiên cứu ứng dụng phương án xử lý nước thải bằng bể sinh học sử dụng lọc màng MBR. Nước thải sau xử lý đạt tiêu chuẩn QCVN 28:2010 để tái sử dụng. Nhờ vậy, mỗi mẻ cà phê mới chỉ cần bổ sung thêm khoảng 10% lượng nước.

Với hiệu quả đạt được, phương pháp sinh học xử lý quả cà phê tươi đã được ứng dụng tại nhiều hộ sản xuất, chế biến cà phê ở các tỉnh Tây Nguyên, góp phần nâng cao giá trị kinh tế cho doanh nghiệp, bảo vệ môi trường.

Nguồn: Sở Khoa học và công nghệ Nam Định, ngày 22/7/2020.

Bản quyền thuộc Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ Quốc gia.
Địa chỉ trụ sở chính: 24 Lý Thường Kiệt - Quận Hoàn Kiếm - Hà Nội.
Tel: (84-04) 38249874 - 39342945 | Fax: (08-04) 38249874 | Email: techmart@vista.gov.vn