Ruồi đục quả là mối quan ngại lớn, không chỉ với các nước sản xuất và xuất khẩu mà với cả các nước có nhu cầu nhập khẩu quả tươi vì hầu hết các loài ruồi đục quả đều là dịch hại kiểm dịch thực vật của họ. Các nước nhập khẩu có quyền từ chối nhập quả tươi bị nhiễm ruồi đục quả hoặc đòi hỏi nước xuất khẩu phải có các biện pháp xử lý kiểm dịch thực vật đảm bảo trừ diệt hoàn toàn ruồi trên quả tươi nhập khẩu vào nước họ. Do vậy, để xuất khẩu được quả tươi, những nước xuất khẩu phải nghiên cứu để tìm ra biện pháp xử lý trừ diệt ruồi triệt để nhất trong điều kiện cho phép.

Việc xử lý ruồi đục quả giai đoạn trước thu hoạch chưa đảm bảo loại trừ hoàn toàn ruồi ra khỏi sản phẩm quả. Do vậy, để xuất khẩu được quả tươi, các nước đang phát triển đều phải nghiên cứu lựa chọn giải pháp kỹ thuật xử lý ruồi trên quả tươi giai đoạn sau thu hoạch như là một giải pháp trước mắt ít tốn kém nhất. Các nước xung quanh Việt Nam như Thái Lan, Philippines, Singapore và Đài Loan bằng việc áp dụng thành công biện pháp xử lý hơi nước nóng cho quả, họ đã thâm nhập thành công, đầu tiên với quả xoài, sau đó với nhiều quả khác, sang các thị trường lớn như Nhật Bản và New Zealand (Peterson, 2001; Waddell, 2005). Năm 2011 - 2012, TTKDTVSNK II đã nghiên cứu thành công quy trình xử lý hơi nước nóng trừ ruồi đục quả trên quả xoài, góp phần mở cửa thị trường cho quả xoài xuất sang thị trường khó tính như Hàn Quốc, Nhật. Như vậy có thể thấy việc nghiên cứu giải pháp xử lý trừ ruồi đục quả cho quả tươi xuất khẩu nói chung và với vú sữa nói riêng, rõ ràng là một đòi hỏi mang tính cấp bách của thực tiễn để phát triển sản xuất và hội nhập thương mại.

Vú sữa là cây ăn trái thơm ngon, có giá trị dinh dưỡng cao, tuy nhiên lại có yêu cầu về điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu rất nghiêm ngặt. Trên thế giới, diện tích và sản lượng trái vú sữa hàng hoá là không đáng kể, ngay cả ở những vùng xuất xứ của cây vú sữa (Jamaica, Mexico, Cuba). Với lợi thế khí hậu, thổ nhưỡng phù hợp và giống vú sữa đặc sản, Việt Nam hiện là nước giữ thế độc quyền về trái vú sữa hàng hoá. Tuy nhiên ruồi đục quả là đối tượng dịch hại nghiêm trọng trên vú sữa cũng như chính là rào cản kỹ thuật để quả vú sữa xâm nhập thị trường thế giới.

Như vậy có thể thấy việc nghiên cứu giải pháp xử lý trừ ruồi đục quả cho quả tươi xuất khẩu nói chung và với vú sữa nói riêng, rõ ràng là một đòi hỏi mang tính khoa học và cấp thiết của thực tiễn để phát triển sản xuất và hội nhập thương mại. Do vậy, Cơ quan chủ trì Trung tâm KDTV Sau nhập khẩu II đã phối hợp với Chủ nhiệm đề tài KS. Chu Hồng Châu thực hiện đề tài “Nghiên cứu ứng dụng công nghệ sau thu hoạch xử lý hơi nước nóng trừ ruồi đục quả vú sữa phục vụ xuất khẩu”.

Sau thời gian nghiên cứu, đề tài đã thu được những kết quả sau:

- Vòng đời của ruồi đục quả Bactrocera dorsalis trong quả vú sữa Lò rèn ở nhiệt độ 28 ± 0,5 độ C và ẩm độ 70 - 80% RH là 26,24 ngày ± 0,59 ngày, thời gian trứng già là 29,58 giờ ± 1,18 giờ, thời gian từ trứng đến ấu trùng tuổi 1 là 38,33 giờ ± 1,15 giờ, thời gian từ trứng đến ấu trùng tuổi 2 là 73,47 giờ ± 2,16 giờ, thời gian từ trứng đến ấu trùng tuổi 3 là 102 giờ ± 2 giờ, thời gian từ trứng đến bắt đầu hóa nhộng là 162,5 giờ ± 2,78 giờ, thời gian phát triển từ trứng đến nhộng vũ hóa là 9,83 ngày ± 0,1 ngày, thời gian tiền đẻ trứng là 9,67 ngày ± 0,58 ngày.

- Vòng đời của ruồi đục quả Bactrocera correcta trong quả vú sữa Lò rèn ở nhiệt độ 28 ± 0,5 độ C và ẩm độ 70 - 80% RH là 28,94 ngày ± 0,85 ngày, thời gian trứng già là 30,08 giờ ± 0,38 giờ, thời gian từ trứng đến ấu trùng tuổi 1 là 42,67 giờ ± 1,53 giờ, thời gian từ trứng đến ấu trùng tuổi 2 là 74,67giờ ± 1,15giờ, thời gian từ trứng đến ấu trùng tuổi 3 là 103 giờ ± 2 giờ, thời gian từ trứng đến bắt đầu hóa nhộng là 185,33 giờ ± 2,52 giờ, thời gian phát triển từ trứng đến nhộng vũ hóa là 10,33 ngày ± 0,29 ngày, thời gian tiền đẻ trứng là 10,92 ngày ± 0,72 ngày.

- Phương pháp mở cửa sổ chống tâm là phương pháp lây nhiễm trứng ruồi vào quả thích hợp nhất, cho tỷ lệ sống của ruồi cao nhất.

- Số lượng trứng cấy đạt mức cá thể sống sót tối ưu là 400 trứng/quả.

- Giai đoạn chống chịu nhiệt nhất trong quả vú sữa Lò Rèn là trứng già của loài B. correcta và sâu non tuổi 1 loài B. dorsalis

- Thông số 47 độ C, thời gian giữ nhiệt trong tâm quả 15 phút đã tiêu diệt hoàn toàn các cá thể ruồi đục quả trong quả vú sữa và không làm thay đổi phẩm chất quả sau xử lý.

Đã xây dựng được quy trình xử lý hơi nước nóng cho quả vú sữa xuất khẩu đảm bảo trừ diệt ruồi triệt để đồng thời không ảnh hưởng đến chất lượng quả và đã được áp dụng thử nghiệm ở quy mô thương mại cho 2 nhà máy xử lý hơi nước nóng là Hoàng Phát và Good life.

*Có thể tìm đọc báo cáo kết quả nghiên cứu (mã số 13980/2017) tại Cục Thông tin KHCNQG.

Nguồn: Cục Thông tin KH&CN quốc gia