Hệ thống máy sấy đảo chiều gió có thể sấy khô nhiều loại nông sản trong thời gian ngắn mà vẫn giữ nguyên khả năng nảy mầm của hạt giống, giữ nguyên giá trị dinh dưỡng của lương thực, thực phẩm.
Máy sấy thay phơi, hong thủ công”
Trước đây, sau khi thu hoạch ngũ cốc và các loại nông sản phẩm, để bảo quản nhà nông dùng biện pháp phơi, hong. Trong điều kiện biến đổi thời tiết hay vụ thu hoạch rơi vào mùa mưa, việc làm khô sản phẩm trở nên rất nặng nhọc, khó đảm bảo chất lượng sản phẩm và vệ sinh an toàn thực phẩm, dẫn đến việc khó tiêu thụ. Cách phơi, hong sản phẩm mất thời gian, còn phải gánh chịu hư hao, thất thoát sản lượng, chi phí nhiều nhân công ... làm giá thành sản xuất cao.
Sấy nông sản đóng vai trò tiền bảo quản sau thu hoạch, sản phẩm khô ráo, ngăn ngừa phát sinh một số loài nấm, sâu mọt, ít hao hụt số và chất lượng.
Việc trang bị hệ thống máy sấy tiết kiệm diện tích so với đầu tư sân phơi; một máy sấy có diện tích buồng sấy 20 m2 cho năng suất cao sấy tương đương sân phơi 300 m2 trong điều kiện luôn có nắng. Hệ thống sấy chủ động vận hành cho dù trời không có nắng hay thời tiết bất lợi. Dùng hệ thống sấy đảo chiều tiết kiệm 70 - 75% công lao động khâu phơi sản phẩm. Hệ thống sấy nông sản có thể được xây lắp cố định hoặc di động, hoạt động linh hoạt trong bối cảnh sản xuất tập trung hay phân tán đều có thể áp dụng. Sau mùa vụ thu hoạch có thể tháo dỡ bảo quản trong kho, khi cần mang ra ráp và dùng lại.
TS. Nguyễn Thanh Nghị, Trung tâm năng lượng và máy nông nghiệp, Đại học nông lâm TP.HCM cho biết: có nhiều giải pháp làm khô nông sản đang được ứng dụng như sấy lạnh, sấy thăng hoa, sấy bằng tia hồng ngoại, sấy bằng dòng điện cao tầng. Mỗi công nghệ sấy có những ưu và nhược điểm riêng, có thể sấy các dạng nông sản, dược liệu thô hay chế biến sâu. Mỗi loại công nghệ đòi hỏi yêu cầu về vốn đầu tư cũng như về quản lý môi trường, an toàn thực phẩm, kiến tạo giá thành sản phẩm khác nhau.
Theo TS. Nghị, đối với nhà nông hoặc nhóm nông hộ sấy để bảo quản nông sản ngay sau thu hoạch nhằm giữ chất lượng sản phẩm, tránh hư hao, tạo ra nguyên liệu tốt làm giống cho vụ sau, tạo ra nguyên liệu tốt trước khi đưa vào sơ chế, chế biến thì chỉ cần trang bị hệ thống máy sấy đảo chiều gió. Đây được xác định là hệ thống máy sấy đảo chiều bởi công nghệ làm khô do luồng không khí nóng trong buồng sấy vận hành đảo chiều làm sản phẩm khô đều mà không cần trở.
Cấu trúc đơn giản, tiện dụng, nhà nông có thể tự làm
Một máy sấy đảo chiều gió gồm các phần chính sau đây: bộ gia nhiệt, có thể là lò đốt than, củi, trấu, trong trường hợp đặc biệt có thể sinh nhiệt bằng thiết bị ga, điện; một quạt hướng trục nhằm cung cấp lưu lượng gió nóng cần thiết thông qua bộ phân phối (bộ trao đổi nhiệt), đảo chiều gió cho cho lò sấy; bộ trao đổi nhiệt thường được thiết kế cách ly khỏi sản phẩm sấy. Thiết kế này giúp nông sản cần sấy không bị nhiễm khói, đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm của thành phẩm sấy. Buồng sấy có sàng buồng sấy - vỉ ngang, chứa vật liệu sấy, thường làm bằng tôn hoặc inox được đục lỗ 2 đến 4 mm tùy thuộc vào kích thước nông sản phân bố đều trên mặt vỉ. Vỉ sấy hạt giống có thể làm bằng tre, mê bồ hay vải bạt dệt thông gió. Cấu trúc trên cùng của máy là nắp lò.
Nhà nông sau tham quan học hỏi những kiểu máy sấy nông sản đảo chiều có thể tự làm máy sấy cho gia đình bằng các vật dụng sẵn có. Tuy nhiên kết quả việc sấy tùy thuộc nhiều vào chế độ vận hành - quy trình với những thông số chuẩn, ở đó tích lũy kiến thức của các nhà nghiên cứu hoặc kinh nghiệm dầy dạn của chủ máy.
Chế độ vận hành như sau: sau khi nhen lửa lò để tạo nhiệt, khí nóng thu được sẽ được pha trộn với khí tươi để đạt nhiệt độ cài đặt. Quạt hướng trục đưa gió nóng mức chuẩn (cho từng mẻ sấy nông sản) vào buồng sấy theo sơ đồ cấu trúc với lưu lượng và tốc độ đã hiệu chỉnh của quạt. Giai đoạn thứ nhất khí nóng được bộ phân phối cấp luồn qua lớp nông sản cần sấy theo chiều từ dưới đáy buồng sấy lên. Nông sản sẽ được làm khô theo chiều dưới lên, khí nóng mang hơi ẩm bốc lên cao và thoát ra ngoài. Giai đoạn thứ hai gió nóng được bộ phân phối cấp theo hướng từ phía trên buồng sấy xuống, gió xuyên qua lớp nông sản cần sấy (đảo chiều). Kết quả sau khi đảo chiều cung cấp gió trong buồng sấy một khoảng thời gian ấn định, nông sản được sấy đến nhiệt độ cần thiết với độ đồng đều cao ở mọi vị trí trong lò, độ ẩm còn lại khoảng 12 - 13% với ngũ cốc.
Theo đánh giá của Đại học nông lâm và các chủ lò, máy sấy đảo chiều gió vỉ ngang có chi phí đầu tư thấp, chi phí vận hành (lao động, nhiên liệu) thấp, sản phẩm sau sấy đạt độ đồng đều cao. Tùy vào nhu cầu sấy mà nâng công suất thiết kế từ rất nhỏ đến rất lớn. Máy sấy đảo chiều gió vỉ ngang có thể sấy nông sản dạng hạt (lúa, bắp, đậu, ớt, mè, hạt dưa, hạt bí...), cắt lát (khoai các loại, dứa...), quả nhỏ (táo, chuối, ớt, ...), các loại thủy hải sản (cá, tôm, mực, thịt gà...) miễn sao các dạng nông sản vật liệu cần sấy có khe hở (cho gió nóng lọt qua) khi được chứa trong buồng sấy.
Việc sấy nông sản để lại làm giống có thể thực hiện trên máy sấy đảo chiều gió vỉ ngang, tuy nhiên trường hợp này cần một quy trình vận hành hết sức nghiêm ngặt để hạt có thể duy trì sự nảy mầm, cho cây giống khỏe mạnh và không có sự thay đổi đặc tính nông học.
Hiện Sở khoa học và công nghệ TP.HCM đang khuyến khích các công ty, hợp tác xã, tổ, nhóm nông dân trong và ngoài thành phố áp dụng máy sấy đảo chiều gió vỉ ngang tạo nguyên liệu tốt cho sản xuất, chế biến xuất khẩu nhằm nâng cao giá trị nông sản.
Nguồn: KHPTO