Khí canh là phương pháp canh tác dùng hơi sương để cung cấp dinh dưỡng cho cây, rễ được treo trong không khí, trong không gian tối và kín. Khí canh là mô hình khá phức tạp, cần nhiều thời gian chăm sóc, yêu cầu có kiến thức về thủy canh. Khí canh có nhiều mô hình khác nhau, trong đó khí canh trụ đứng khá phổ biến.
Quy trình thực hiện
- Chuẩn bị giàn canh tác Nhà lưới: được xây dựng khi canh tác với quy mô lớn và diện tích canh tác đủ rộng (trên 200 m2).
Nếu chỉ canh tác quy mô hộ gia đình thì từ vài chục đến 200 m2, có thể áp dụng che lưới giảm cường độ ánh sáng và chăm sóc thường xuyên để tránh sâu bệnh.
Phía trên nhà lưới được che bằng nylon để ngăn mưa, giảm nắng.
Các mặt bên được che bằng lưới màn để tránh côn trùng, nấm bệnh xâm nhập.
Hệ thống ống khí canh: cung cấp và thu hồi dung dịch dinh dưỡng. Hệ thống này hoạt động như một vòng tuần hoàn. Máy bơm sẽ đưa dung dịch dinh dưỡng lên trên hệ thống trụ đứng, tại đây dung dịch sẽ được phun chảy đều xuống trong lòng ống trụ đứng.
Ống trụ đứng gồm nhiều hốc lỗ, mỗi lỗ sẽ được gắn một rọ và một miếng mút 40 x 40 x 50 mm để giữ ẩm và cố định cây. Mút là mút xốp PE màu trắng, được rạch dọc 50% khối (hoặc đục lỗ 0,5 cm). Cây sẽ được đặt vào rãnh (hoặc gieo trực tiếp vào lỗ).
Toàn bộ dung dịch sau khi đi qua các rọ sẽ được thu lại vào đường ống thu và chảy về bể chứa ban đầu. Sau đó dung dịch sẽ được tiếp tục bơm lên để cung cấp lại cho hệ thống.
Thời gian bơm và giãn cách mỗi lần bơm sẽ tùy vào độ bốc thoát hơi trên mút.
- Chuẩn bị cây con Ươm hạt giống: hạt giống là những loại rau ăn lá như xà lách, rau diếp, các loại cải, tần ô... có chất lượng tốt trên thị trường.
Hạt giống được gieo bên trong mút, số lượng hạt tùy theo giống cây (xà lách: 2 - 3 hạt, cải các loại: 2 - 3 hạt, rau muống: 5 - 6 hạt...). Tưới phun sương mỗi ngày 2 lần sáng và chiều cho đến khi hạt nảy mầm.
Chăm sóc cây con: sau 2 - 3 ngày gieo (đối với các giống cải, xà lách, rau muống...) thì hạt nảy mầm, vẫn phun sương ngày 2 lần sáng và chiều.
Trong khay ươm tiến hành cho dung dịch thủy canh cao khoảng 1/3 chiều cao mút, với nồng độ 750 - 1.000 ppm để cây phát triển và thích ứng. Mục đích giúp cây thích ứng với môi trường dung dịch thủy canh trước khi đem lên giàn canh tác với nồng độ cao hơn. Quan sát theo dõi thường xuyên để thêm nước khi nước bị bốc thoát hơi dần.
Trong những lúc nắng nóng, độ bốc thoát hơi nước cao thì cần tưới phun lên cây con để tránh mất nước (tránh tưới lúc quá nóng và nước tưới cần mát để tránh bỏng lá). Vấn đề sâu bệnh hại trong giai đoạn này cần được theo dõi chăm sóc thường xuyên.
Về bệnh, do trong giá thể đã xử lý phòng bệnh nên giai đoạn này không xuất hiện đáng kể. Nếu phát hiện bệnh cần tiêu hủy cây/lá/bộ phận bệnh ngay lập tức, tránh lây lan.
Về sâu, giai đoạn này sâu bắt đầu tấn công, nếu không phát hiện kịp thời sẽ để lại hậu quả lớn do cây còn quá bé. Biện pháp xử lý là thủ công và theo dõi vườn ươm thường xuyên.
Lên giàn canh tác: khi cây con được 8 - 10 ngày tuổi (các loại cải 7 - 8 ngày, xà lách 10 - 12 ngày, rau muống 6 - 7 ngày...) thì tiến hành đưa lên giàn canh tác khí canh.
Chú ý lên giàn vào buổi sáng hoặc chiều mát, tránh buổi trưa nóng khiến cây mất sức. Do cây mới lên giàn nên cần phun sương làm mát vào buổi trưa nóng, tránh cây mất nước vì đây là giai đoạn cây con.
Nếu trồng một loại cây trên mỗi trụ thì nên lên giàn theo thứ tự từ nhỏ đến lớn, từ trên xuống dưới để cây phát triển đồng đều hơn.
Nếu trồng nhiều loại cây trên trụ, ưu tiên theo thứ tự sau: ưa sáng => trung bình => ưa bóng; chiều cao thấp => trung bình => cao.
Tiến hành cắt tỉa những cây ốm yếu, sinh trưởng kém để tập trung không gian sống cho cây khỏe mạnh. Mỗi rọ chừa lại số cây thích hợp tùy vào từng giống (cải 1 - 2 cây, xà lách 2 cây, rau muống 5 cây).
Giai đoạn 30 - 35 ngày sau trồng, cây đã phát triển đạt gần kích thước tối đa, do đó nên giảm nồng độ dung dịch để giảm dư lượng phân bón cho sản phẩm, mặt khác tiết kiệm chi phí.
Khoảng 5 - 7 ngày trước khi thu hoạch có thể chỉ thêm nước mà không cần thêm phân vào dung dịch thủy canh.
Phạm vi ứng dụng mô hình khí canh trụ đứng Hiện có hai dòng sản phẩm khí canh trụ đứng có thể áp dụng cho quy mô hộ gia đình đô thị (sản phẩm khí canh trụ đơn) và quy mô nông trại.
- Khí canh trụ đơn (Aeroponics Family): được thiết kế để có thể áp dụng tại nơi có diện tích nhỏ như ở các gia đình đô thị. Thiết bị có thể đặt tại lan can, ban công, sân thượng... Kích thước: 0,5 x 0,5 x 2 m (dài x rộng x cao). Lỗ trồng rau: 32 lỗ. Lượng rau trên trụ: từ 1,5 - 3 kg rau (tùy vào loại rau trồng).
Thiết bị bao gồm: bồn phân, trụ trồng, bơm và timer. Điện áp: 220 V AC.
- Khí canh trụ đứng quy mô nông trại (Aeroponics System Farm): hệ thống được thiết kế dạng module nên có thể mở rộng diện tích không giới hạn, phù hợp với nhu cầu trồng rau thương phẩm, diện tích tối thiểu cần đầu tư trên 300 m2.
Hệ thống bao gồm: nhà trồng rau; màn che cắt nắng; hệ thống điều khiển tự động hoặc bán tự động; hệ thống trụ trồng: trụ cách trụ tối thiểu 60 cm; hệ thống ống dẫn dung dịch và hồi lưu; bồn hồi lưu; hệ thống bơm; hệ thống chiếu sáng.
Nguồn: KHPTO