Cây rau dền cơm có tên khoa học là A. lividus L. (A. viridis L.), ngoài ra còn có tên khác như dền trắng, dền đất, dền xanh là cây thuộc họ rau dền Amaranthaceae. Cây rau dền cơm A. lividus (A. viridis) được sử dụng phổ biến làm rau ăn (vì có chứa nhiều các vitamin, muối khoáng, protein) và còn được sử dụng để làm thuốc trong y học cổ truyền. Theo y học cổ truyền Việt Nam và Trung Quốc, cây rau dền cơm A. lividus (A. viridis) được sử dụng trong các bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, sát trùng, trị độc, điều trị ong đốt, mụn nhọt. Ở các nước phương đông như Ấn độ, Philippin, rau dền cơm A. lividus (A. viridis) được dùng điều trị tiểu đường, các vết côn trùng cắn (rắn, bò cạp), điều trị táo bón, viêm nhiễm, các bệnh mụn nhọt ở da, thiếu máu. Các nghiên cứu về sinh học, dược lý hiện đại cho thấy rau dền cơm A. lividus (A. viridis) có tác dụng chống ung thư, chống oxy hóa, kháng khuẩn, chống tiểu đường.
Nhận thấy nhiều tác dụng sinh học đáng chú ý của cây rau dền cơm A. lividus (A. viridis), từ tháng 1/2016 đến tháng 12/2017 các nhà khoa học Viện Hóa sinh biển đã phối hợp với các nhà khoa học thuộc Vườn thực vật Trung tâm – Viện HLKH Belarus thực hiện đề tài: “Nghiên cứu thành phần hóa học và hoạt tính sinh học của cây rau dền cơm A. lividus (A. viridis) thu hái tại Việt Nam” với mục tiêu phân lập được các hợp chất tự nhiên có trong cây (phần trên mặt đất) rau dền cơm, xác định cấu trúc và thử hoạt tính sinh học của chúng. Đề tài thuộc hướng đa dạng sinh học và các hoạt chất có hoạt tính sinh học, do TS. Nguyễn Thị Minh Hằng (Viện Hóa sinh biển) làm chủ nhiệm.
Trong 2 năm thực hiện, từ mẫu rau rền cơm thu được, các nhà khoa học đã tiến hành xác định thành phần acid béo gồm acid béo no 50,92% (myristic acid, pentadecanoic acid, pamitic acid, stearic acid) và acid béo không no 49,08% (linoleic acid, linolenic acid).
Đồng thời, các nhà khoa học đã phân lập và xác định được cấu trúc của 7 hợp chất gồm palmitic acid (AVH3), triacontanol (AVH5), spinasterol (AVH2), cycloeucalenol (AVH8), cholesterol (AVH9), oleanolic acid (AVH4) và 3,4-seco-olean-12-en-4-ol-3,28-dioic acid (AVE7). Ngoại trừ hợp chất AVH2, các chất còn lại được báo cáo phân lập lần đầu tiên từ cây dền cơm A. lividus (A. viridis). Đặc biệt, hợp chất 3,4-seco-olean-12-en-4-ol-3,28-dioic acid (AVE7) là hợp chất ít gặp, là sản phẩm chuyển hóa của oleanolic acid bởi nấm hay mới chỉ được phân lập từ cây Ligularia intermedia. Hợp chất AVE7 thể hiện hoạt tính gây độc tế bào trung bình trên 4 dòng tế bào ung thư KB, HepG2, SK-LU-1 và MCF7với IC50 từ 32.03-43.45 μg/ml.
Các kết quả nghiên cứu khoa học của đề tài đã góp phần bổ sung các dữ liệu về thành phần hóa học cũng như hoạt tính sinh học của cây dền cơm A. lividus (A. viridis) ở Việt Nam. Đây là những kết quả bước đầu để định hướng cho các nghiên cứu sâu hơn về hoạt tính sinh học của cây rau dền cơm.
Ngoài ra, Đề tài đã công bố 02 bài báo quốc tế (01 bài trên tạp chí thuộc danh mục SCI và 01 bài báo trên tạp chí tiếng Nga có chỉ số ISSN) và 01 Báo cáo khoa học tại Hội nghị khoa học chuyên ngành. Cụ thể:
1. Cao Thi Hue, Nguyen Thi Tu Oanh, Tran Huu Giap, Nguyen Thi Minh Hang, N. P. Mishchenko, S. A. Fedoreev, Е. V. Spiridovich, Chau Van Minh, Nguyen Quoc Vuong, Le Nguyen Thanh (2017), Metabolites from Vietnamese Amaranthus viridis, Chemistry of Natural Compounds, 53 (6), 1150-1151.
2. Као Тхи Хуе, Фам Мань Хунг, Нгуен Тхи Минь Ханг, Нгуен Тхи Ту Оань, Ле Нгуен Тхань, Спиридович Е. В., Чан Тхи Фыонг Лйен, Изучение жирнокислотного составаи противораковой активности экстрактов амаранта amaranthus viridis, Молодой учёный (2017), 138 (4), 100-102.
3. Lê Nguyễn Thành, Cao Thị Huệ, Bùi Thu Hà, Nguyễn Văn Quyền, Phan Anh Thư, Nghiên cứu đặc điểm sinh học và hoạt tính sinh học của cây Rau dền cơm (Amaranthus lividus L.) thu hái tại Hưng Yên, Báo cáo tại Hội nghị khoa học Toàn quốc về Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật lần thứ 7 (20/10/2017), tr. 1468-1474.
Đề tài đã đào tạo được 01 thạc sỹ và 01 cử nhân ngành sinh học. Đề tài được Hội đồng nghiệm thu đánh giá kết quả đạt loại xuất sắc vào ngày 03/02/2018.
Nguồn tin: TS. Lê Nguyễn Thành - Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Thuốc - Viện Hóa sinh biển